topics5

भाषिक कौशल्य क्षमता :- लेखन

१.लेखनाचे महत्व : १.अक्षर अविनाशी बनविण्याचे कार्य करण्याची क्षमता लेखन क्षमता होय. २.लेखनाद्वारे भाव,विचाराची अभिव्यक्ती होते. ३.मराठी भाषा संस्कृत मधून आली आहे व तिचे लेखन उच्चारानुसार होते. ४.जीवनात यश संपादन करण्यासाठी लेखन कौशल्य असणे आवश्यक आहे.

२.लेखनाचे सर्वसामान्य उद्दिष्टे : १.आत्माविष्कार :मनातील भावना,कल्पना,विचार,लिखित स्वरुपात व्यक्त करणे . २.प्रचार :आपले विचार ,मत दुसऱ्यापर्यंत लेखनाद्वारे पोहचवणे . ३.मन:शांती :मनातील भावना लिहून मनाला शांतता होते. ४.सुसंस्कार :दुसऱ्याला आपले विचार वाचण्यास दिले असता त्या त्या व्यक्तीवर चांगले सुसंस्कार होतात.

३.लेखनातील शिक्षणातील उद्दिष्टे : १.वहिवर योग्य रेखा आखणे . २.लेखन व्याकरण शुध्द व समास पाडून करणे. ३.मुख्य मुद्द्याला अधोरेखा मारणे. ४.अक्षरावर शिरोरेषा मारणे.

४.लेखन सिध्दता व ती कोणत्या गोष्टीवर अवलंबून आहे: १.पकड :हाताची बोटे व मनगटाच्या बळकटीत ३ से.मी.अंतरावर पेन धरावा . २.आसनबंध :वि.वयानुसार व उंचीनुसार टेबल खुर्चा असाव्यात . ३.दृष्टी हस्त संयोजन :लेखन करतांना तेथे दृष्टी पोहचेल तिथे हात पोहचावा .

५.सुलेखन : सुलेखन हे लेखनाचे बाह्यांग आहे.सुवाच्च ,वळणदार ,प्रमाबद्ध व आकर्षक अक्षरात केलेले लेखन म्हणजे सुलेखन होय.

६.चांगल्या हस्ताक्षराचे वैशिष्टे : १.लेखनातील स्पष्टता वळण व आकार. २.दोन शब्द व अक्षरातील आंतर . ३.लेखन शुध्दता व लेखनातील गती. ४.लेखनाचे नियोजन . ५.लेखनातील मुद्याची गुंपण. ६.लेखनातील आटोपशीरपणा. ७.लेखनातील लक्ष अकृट करण्यासाठी वापर लेखन हे व्यक्ती मत्वाचे दर्पण आहे. ८.लेखनातील मुख्य मुद्याला अधोरेख करणे.

७.हस्ताक्षर सुधारण्याच्या पध्दती : १.वर्णमालेचे तक्ते वापरावे. २.शब्द पट्ट्या वापराव्यात . ३.चित्राचा वापर करावा उदा-गरुड ‘ग’ ४.खादी फलकाचा वापर अक्षर काढण्यासाठी . ५.रेषा,गोल ,अर्धवर्तुळ ,कमान काढून अक्षर शिकवावे. ६.रंगीत खडूचा व रंगीत चित्राचा वापर करावा. ७.विद्यार्थाला वर्णमालेच्या वह्या बाजारातुन उपलब्धता करून देऊन प्रात्यक्षिक द्यावे. ८.हस्ताक्षर स्पर्धा घ्यावे.

८.अनुलेखन ,दृकलेखन ,श्रुतलेखन ,गतीलेखन : १.अनुलेखन :फळ्यावरचे शिक्षकाचे पाहून लेखन करणे त्यास अनुलेखन म्हणतात. २.दृखलेखन : शिक्षकाने स्वाध्याय दिल्यास त्या प्रश्नांचे उत्तर पाहण्यासाठी पुस्तकातील पाहून लेखन करणे त्यास दृक लेखन म्हणतात. ३.श्रुतलेखन :शिक्षकाचे एकूण लेखन करणे त्यास श्रुतलेखन म्हणतात . ४.गती लेखन :योग्य वेगाने लेखन करणे त्यास गती लेखन म्हणतात.

९.लेखनातील दोष किंवा उणीवा त्यावर उपाय: १.खराब अक्षर :हस्ताक्षर सुधारण्याच्या पध्दती . २.अनुचीत गती :रोज श्रुत लेखन देणे. ३.अशुध्द लेखन :ऱ्हस्व दिर्घची ओळख करून देणे. ४.अनुचीत शब्दप्रयोग :योग्य शब्द प्रयोग करणे.

१०.लेखनासाठी योग्य साहित्य व साधनाची निवड : १.कागद :एक रेषाची ,दोन रेघी,तीन रेषाचा कागद. २.कागदाखाली धरावयाचा पुठ्ठा :फळी, ३.लेखन :बॉलपेन ,साईपेन ,पेन्सिल.

११.विविध लेखनाचे प्रकार : १.निबंधलेखन . २.पत्र लेखन. ३.कथा व संवाद लेखन . ४.संवाद लेखन . ५.कल्पना विस्तार. ६.सारांश लेखन. ७.दैनंदिनी लेखन. ८.अहवाल लेखन . ९.भावानुवाद. १०.आकलन. ११.निवेदन . १२.वार्तालेखन. १.निबंध लेखनाचे प्रकार : १.कथनात्मक निबंध :घटना,इतिहास,चारित्र्य ,कथायाचे अनुभव आपल्या शब्दात सांगणे त्यास कथनात्मक निबंध म्हणतात उदा-साने गुरुजी. २.वर्णनात्मक निबंध :व्यक्ती वस्तु,स्थल,प्रसंग यांचे प्रकृती वर्णन करणे त्यास वर्णनात्मक निबंध म्हणतात . उदा-माझी शाळा . ३.चारित्र्यात्मक निबंध :व्यक्ती ,पशु,पक्षी स्थलाचे चारित्र्य दर्शन मांडणे त्यास चारित्र्यात्मक निबंध म्हणतात. उदा-माझा आवडता नेता. ४.कल्पना प्रधान निबंध :आपल्या मनातील कल्पना ,भावना,विचार मांडणे त्यास कल्पना प्रधान निबंध म्हणतात . उदा-मी पंतप्रधान झाली तर ..... ५.रसग्रहण निबंध :कथा ,कविता,कादंबऱ्या ,वाचुन निबंध लेखन करतात त्यास रसग्रहणात्मक निबंध म्हणतात . उदा-माझे आवडते पुस्तक . २.पत्र लेखनाचे प्रकार व त्यातील आवश्यक गोष्टी : १.व्यक्तिगत (घरेलु पत्र ) २.व्यावसायिक (कार्यालयीन पत्र ) ३.बातमीपत्र . त्यातील आवश्यक गोष्टी : १.स्थळ व तारीख :पत्राच्या उजव्या बाजुला कोपऱ्यात व मध्यभागात ‘श्री’शब्द लिहावा. २.मायना (शिर्षक) :ज्याला पत्र लिहिण्याचे आहे त्यासंबधी उदा-तिर्थस्वरूप ,प्रिय. ३.आशय (कलेवर ): यात पत्र लिहिण्याचा मुख्य उद्देश लिहणे आवश्यक आहे. ४.शेवट (समाप्ती ): आपले स्वताचे पत्र पाठवणाराचे नाव लिहावे उदा-तुझा मित्र . ५.पत्ता : ज्याला पत्र पाठवायचे त्याचा पत्ता लिहणे आवश्यक आहे. ३.कथा लेखन : १.कथा लेखन मुद्याच्या साह्याने करावे. २.कथेतील घटना उभेउभ डोळ्या समोर उभी करणे . ३.कथेतील पात्राची व्यक्तीरेखा व स्वभाव रेखा . ४.कथा सांगणे व कथेतील योग्य शिर्षक देणे. ४.संवाद लेखन : १.व्यक्ती समोरा-समोर बोलत आहे असे लेखन करणे. २.दोन व्यक्तीचे भावना,कल्पना,विचार लेखनाद्वारे प्रगट करणे. ५.कल्पना विस्तार : १.कल्पनेचे आकलन होणे आवश्यक आहे. २.कल्पना,फुलुन,ती पटून देता यावी . ३.सोपी समर्पक उदाहरणे देणे. ४.निबंधापेक्षा कमी ओळीत कल्पना विस्तार असावा. ६.सारांश लेखन : १.कल्पना विस्ताराच्या उलट प्रकार आहे. २.गद्य /पद्य १/३ सारांश लिहावे लागतो. ३.पण सर्व मुद्दे यायला हवे. ४.आपल्या शब्दात लेखन करणे. ७.दैनंदिनी लेखन : १.व्यक्तीने स्वताच्या स्वता मनाशी साधलेला संवाद म्हणजे दैनंदिनी होय. २.दैनंदिनी कामाच्या नियोजनाला यशाशक्ती म्हणतात. ३.रोजच्या व्यवहारात आपण केलेली कार्य लिहून ठेवणे. ४.दैनंदिनीत दिनांक ,वार,महिना,लिहून ठेवणे. ८.अहवाल लेखन : १.शाळेत झालेले विविध कार्यक्रमाचा आढावा मोजक्या शब्दात विद्यार्थी आपल्या वहित लिहून ठेवतात. २.महत्वाचे मुद्दे गाळू नये. ३.महत्वाच्या व्यक्ती ,घटना याची नोंद ठेवणे. ४.दिनांक ,वार ,महिना लिहिणे. ९.भावानुवाद: १.मराठीचे हिंदीत रुपांतर करणे. २.हिंदीतील लेखन मराठीत रुपांतर करणे. १०.आकलन : लेखक त्याची भावना,विचार कल्पना,त्याच्या लेखनाद्वारे व्यक्त करत असतो ती आपण वाचुन मनाने लेखन करणे त्यास आकलन म्हणतात. ११.निवेदन : आपल्या तक्रारी ,सुचना,मागण्या वरिष्ठ अधिकाऱ्या समोर मांडण्यासाठी निवेदन लेखन करावे लागते. १२. वार्तालेखन : वर्तमान पत्रात,कविता,कथा,सुविचार व परिसरातील घटना लिहून पाठवणे त्यास वार्तालेखन म्हणतात.

१२.शैलीयुक्त लेखनाची वैशिष्टे : १.शैली हा लेखनाचा प्राण आहे. २.अनुभवाशी एक निष्ठ असलेले लेखन म्हणजे शैलीयुक्त लेखन होय. ३.समर्पक शब्द योजना असावी . ४.प्रवाह व लयबध्दता असावी.

१३.रसास्वाद परीक्षण (रसग्रहण लेखन )एखाद्या कविचे किंवा पद्य काव्याचे परीक्षण करतांना लक्षात घ्यावयाच्या गोष्टी : १.शब्द सौदर्य . २.अर्थ सौदर्य . ३.भाव सौदर्य. ४.काल्पन सौदर्य. ५.अलंकार सौदर्य . ६.विचार सौदर्य .

१४.लेखन मूल्यमापन करण्याचे साधने : परीक्षा १.निरीक्षण : १.अक्षराचे वळण. २.शुध्द लेखन. २.लेखी परीक्षा : १.दिर्घोत्तरी प्रश्न . २.लघुत्तरी प्रश्न . ३.वस्तुनिष्ठ प्रश्न . ३.प्रात्याक्षिके : १.हस्ताक्षर स्पर्धा ,वैयक्तिक नोंदी, प्रासंगिक नोंदी, पडताळा सुची .

मुख्य पृष्ठ